Excepties

Deze moderne buitenplaats heeft net als historische voorbeelden een bloementuin, een kruidentuin en een moestuin, die hier in geabstraheerde vorm in dienst staan van de beeldende kunst die er te zien is.

Na de Tweede Wereldoorlog werd Rijen volgens provinciaals besluit de hoofdkern van de gemeente Gilze en Rijen. Bureau Siebers en Van Dael was verantwoordelijk voor de stedenbouwkundige plannen voor Gilze en Rijen en voor veel van de nieuwe voorzieningen, waaronder het modern-traditionalistische gemeentehuis.

Dit opvallende complex fungeerde door de jaren heen als woonhuis, slagerij, herberg, patronaat en raadhuis. Op dit moment huisvest het de Heemkring Molenheide.

Het witte ‘zaadhuisje’ werd eind achttiende eeuw gebouwd als poortwachterswoning voor het aan de overzijde van de Kasteellaan gelegen kasteel Loon op Zand. In het huisje werden tevens zaden voor de moestuin van het kasteel bewaard. Het eenlaagse pand met steil schilddak staat gedeeltelijk in de gracht rondom het terrein. Francine Broos renoveerde het pand in 2010 om er zelf te gaan wonen en bouwde er een jaar later haar atelier naast.  

Kantoor, magazijn, werkplaats, remise en stalling van de gemeentewerf zijn op een logische manier geschakeld binnen een compact doosvormig volume. De manoeuvreerruimte voor de voertuigen bevindt zich binnen het volume en scheidt de functies die bouwfysisch al dan niet gesloten moeten zijn. De zoutloods is als los volume naast de gemeentewerf geplaatst en is vormgegeven in een afwijkend materiaal.

De Efteling is een van de oudste nog bestaande attractieparken ter wereld. De geschiedenis van het park gaat terug tot de jaren dertig van de vorige eeuw, toen op initiatief van de St. Jozefparochie het R.K. Sport- en Wandelpark werd geopend. Door een gezamenlijke inspanning van de gemeente Loon op Zand, cineast Peter Reijnders en kunstenaar Anton Pieck kwam er in 1952 in het park een sprookjesbos. De gemeente hoopte met deze bezienswaardigheid toeristen naar Loon op Zand te trekken en daarmee de plaatselijke economie minder afhankelijk te maken van de schoen- en leerindustrie.

Temidden van de voorbeeldtuinen ligt dit minimalistische paviljoen, dat dienst doet als bezoekers- en informatiecentrum. De glazen gevels van het nagenoeg ovalen gebouwtje omsluiten slechts een enkele ruimte. Een dichte schijf en een kleine kern waarin enkele voorzieningen zijn opgenomen, geven het paviljoen een gesloten rug. Het ruim overstekende dak, de ranke kolommen en de volglazen gevels zorgen ervoor dat het uitzicht volledig is gericht op de tuinen die in een waaier rondom het paviljoen liggen. De reflectie van het bouwwerk in de omliggende waterpartij en het gebruik van hout in het plafond zorgen ervoor dat het gebouw zich moeiteloos in de omgeving voegt. 

In opdracht van de N.V. Waterleiding-Maatschappij Noord-West-Brabant ontwierp Hendrik Sangster in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw dertien watertorens. In Midden-Brabant bouwde hij, naast deze toren in Dongen, ook watertorens in Kaatsheuvel (1925) en Gilze (1932). Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werden de meeste van de watertorens door de Duitsers opgeblazen, maar door inspanningen van het verzet bleef de toren in Dongen gespaard. De watertoren in Kaatsheuvel is in 1985 gesloopt, in een periode waarin herbestemming van erfgoed nog weinig gangbaar was.

Het nieuwe gemeentehuis van Waalwijk is een gebouw met twee gezichten. Richting de snelweg A59 is het een uitkragende, licht overhellende kantoortoren van zes verdiepingen, terwijl het gebouw aan de stadszijde met een bouwhoogte van drie verdiepingen aansluit op de centrumbebouwing. Een route vanaf de Markt over verschillende pleinen eindigt in de centrale hal van het gemeentehuis. Door het daglicht dat binnenvalt via de glazen gevel en glazen stroken in het dak, wekt deze stadshal ook de indruk van een plein.

Sinds het einde van de twintigste eeuw is er een tendens gaande om verschillende functies onder één dak samen te brengen, zoals het geval is in brede scholen, multifunctionele accommodaties (MFA’s) en verzamelgebouwen. Dit gebouw huisvest meer dan twintig maatschappelijke organisaties op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, welzijn, werk en wonen. De naam BaLaDe is afgeleid van de drie wijken waarvoor het complex als centrale voorziening functioneert: Baardwijk, Laageinde en De Hoef.